Migrant nietutejszy, kumak zwyczajny, bratniak kitingowy, leniwiec wyrąbany, gorzknialec naburmuszony, sanepidowiec sromotnikowy, ewergrinus permanentny, alien pozaszkolny, alcybiades ogarnięty. To dziesięć typów najpopularniejszych – naszym zdaniem – gatunków nauczycieli występujących w polskich szkole.
Poznajcie główne gatunki, jakie można znaleźć w przedszkolach, szkołach podstawowych, wygasających gimnazjach oraz liceach, technikach i powstających szkołach branżowych. Hej nauczyciele, rozejrzyjmy się wokół siebie i spójrzmy w lustro. Co tam zobaczymy? Jakim jesteś typem nauczyciela?
Migrant nietutejszy. Gatunek przemieszczający się pomiędzy siedliskami szkolnymi. Z natury żadnego nie traktuje, jako miejsca stałego bytowania. Słabo integruje się w danym ekosystemie lokalnym z innymi gatunkami nauczycielskimi. Występuje w podgatunkach migracji krótko i długoterminowych. W pierwszym przypadku miejsce bytowanie zmienia nawet kilka razy w tygodniu. Wpada, poprowadzi lekcję i w pośpiechu biegnie żerować w inne miejsce. Słabo rozpoznaje specyfikę środowisk klasowych. Bardzo płochliwy w kontakcie z rodzicami uczniów. Szczególnie często występuje ten gatunek zwłaszcza w populacji nauczycieli takich przedmiotów jak etyka, edukacja dla bezpieczeństwa i tzw. drugi język obcy. Populacja tego podgatunku zwiększa się w ostatnim czasie w związku ze zmianą klimatu pedagogicznego, poszerzając o nauczycieli przedmiotów przyrodniczych. Z kolei podgatunek migracji długoterminowych zmienia siedlisko szkolne w cyklu corocznym, licząc od września do czerwca w związku z brakiem stałej umowy o pracę. W sprzyjających okolicznościach środowiskowych może nastąpić łatwa metamorfoza w inny gatunek nauczycielski.
Kumak zwyczajny. Bardzo wartościowy gatunek nauczycielski, powinien być objęty ochroną ścisłą przez każdego dyrektora szkoły. Przedstawiciel tego gatunku ma dobry wzrok – dostrzega człowieka w każdym z uczniów, zamiast jednostki w dzienniku. W jego behawiorze daje się zauważyć bytowanie przeważnie na znanych sobie obszarach, ale nie unika od czasu do czasu innowacji pedagogicznych, Można zaufać, że zrealizuje program nauczania zgodnie z założeniami, nie będzie mieć problemów z dyscypliną populacji uczniowskiej. Ogarnie szybko system wagowy ocen, dostosuje do niego sposób oraz częstotliwość sprawdzania wiedzy i umiejętności. Przygotuje solidnie do egzaminu ósmoklasisty czy matury i będzie trzymać kciuki za swoich podopiecznych. Ten gatunek nauczycielski cechuje zamiłowanie do zawodu, poczucie sprawiedliwości oraz przyjazne nastawienie do populacji rodziców i uczniów. Rozdrażnienie u nauczycieli tego gatunku powodują przede wszystkim nieprzemyślane, częste i bezmyślne zmiany klimatu szkolnego. Wtedy może nastąpić przekształcenie w takie gatunki nauczycielskie, jak “leniwiec wyrąbany”, “gorzknialec naburmuszony” lub opuszczenie siedliska szkolnego i metamorfoza w gatunek nie-nauczycielski.
Bratniak kitingowy. Gatunek z pozoru niegroźny. Stosuje wyrafinowane techniki kamuflażu, próbując w ten sposób wpasować się w populację uczniów. W jego usposobieniu daje się zauważyć takie techniki spoufalajace, jak przechodzenie z uczniami “na ty”, spotkania z podopiecznymi poza siedliskiem szkolnym na stopie towarzyskiej, nonszalancja w stosowaniu przedmiotowego systemu oceniania. Przedstawiciel tego gatunku bez problemów wygrywa w konkursach na najpopularniejszego nauczyciela szkoły. W fazie wczesnej stosunkowo występuje wśród młodych osobników nauczycielskich, szczególnie poddanych działaniu odżywek typu “Stowarzyszenie umarłych poetów” albo “Uśmiech Mony Lizy”. W fazie zaawansowanej przechodzi w dwa podgatunki. W sytuacji braku autorefleksji i presji ze strony dyrekcji szkoły lub rodziców następuje, metamorfoza bratniaka popularnego w “leniwca wyrąbanego”. W przypadku samodzielnego lub wymuszonego wprowadzania oczekiwań dydaktycznych i wychowawczych wprowadza zagrożenie do środowiska szkolnego. Następują po kolei takie fazy zachowania populacji uczniów, jak konsternacja, niezrozumienie sytuacji, bunt, strącenie z piedestału, agresja, Proces eskalacji może zahamować metamorfoza w inne gatunki nauczycielskie, aczkolwiek proces ten nigdy nie odbywa się łatwo i bezboleśnie,
Leniwiec wyrąbany. Typ przeżuwacza. Wbrew pozorom bardzo niebezpieczny, wywołujący w populacji uczniów silną alergię na dydaktykę. Zwykle gatunek pod ochroną przedemerytalną lub przedstawiciel nauczyciela przedmiotów uznanych za mało istotne w siedlisku szkolnym. Większość czasu podąża utartymi przez lata ścieżkami. Kolejne zmiany klimatu szkolnego przyjmuje z opanowaniem, bo nie wywołują w nim najmniejszych zmian w podejściu.
Gorzknialec naburmuszony. Ten gatunek występuje zwykle w przypadku dojrzałych osobników nauczycielskich. Metamorfoza z innych gatunków (zwykle cennych takich jak “kumak zwyczajny” lub “alcybiades ogarnięty”) zwykle następuje w wyniku autorefleksji. Związana jest ona z porównaniem przez osobnika nauczycielskiego własnego aktywnego behawioru z wysokością dodatku motywacyjnego do pensji oraz samą jej wysokością. Poziom frustracji osobników tego gatunku narasta w przypadku takich sygnałów środowiskowych, jak “pensum 18 godzin” albo “dwa/trzy miesiące wakacji”. Następuje wtedy ograniczenie aktywności osobniczej nauczyciela tego gatunku do minimum programowego. Z biegiem czasu następuje metamorfoza do gatunku “leniwiec wyrąbany” lub opuszczenie siedliska szkolnego i przekształcenie w gatunek nie-nauczycielski,
Sanepidowiec sromotnikowy. Mocno jadowity. Świetnie sprawdziłby się w służbach sanitarno-epidemiologicznych, gdzie co kwartał dostawałby nagrodę za przekroczenie planu wystawionych mandatów. Jego pasją, misją i celem jest wyszukiwanie i likwidacja odchylenia od standardu opisanego przepisami. Nigdy nie odpuści możliwości wstawienia minusa za brak aktywności, wpisania uwagi czy ujemnych punktów z zachowania. Lekcje realizuje według wcześniej przygotowanego, szczegółowego skryptu, ze szczególnym uwzględnieniem formy wykładu. Każda oznaka zainteresowania tematem powodująca zmianę w toku lekcji wywołuje w tym nauczycielu rozdrażnienie, mogące prowadzić do zachowań agresywnych. Lubuje się w przyłapywaniu ofiar na niewiedzy za pomocą precyzyjnie skonstruowanych pułapek karktówkowych. Niechętnie wprowadza elementy nieprzewidywalne, takie jak praca w grupach czy multimedialne pomoce dydaktyczne. Często wykracza w żerowaniu poza lokalne siedlisko szkolne, zapuszczając się w śledzeniu ofiar na teren social mediów. Uwaga – nie należy podejmować próby oswajania, przez powierzenie wychowawstwa, bo może spowodować to ruchy tektoniczne w środowisku szkolnym ze strony populacji rodziców.
Ewergrinus permanentny. Młody nauczyciel bez względu na wiek. Ma słaby wzrok – nie dostrzega skutków swoich decyzji. Słabo przyswaja wiedzę i umiejętności związane z wykonywaniem zawodu nauczyciela. W nowym siedlisku szkolnym wykazuje zwykle chęć zaangażowania, energię oraz komunikatywność. Jednak ograniczenia osobnicze powodują, że nigdy nie osiągnie stadium dojrzałego i nie przekształci się w wartościowy gatunek nauczycielski. Nie wie nigdy, w jakiej sali przebywa właśnie populacja uczniów, z którą ma lekcję. Nie zna lub nie stosuje zasad oceniania spełniającego wszystkie funkcje zgodne z wiedzą pedagogiczną. Na chybił trafił wykorzystuje różne formy kształcenia, w oderwaniu do potrzeb i możliwości. Uwaga – nie mylić z „nieogarem absolwenckim”, fazą przejściową między studentem kierunku nauczycielskiego, a dojrzałymi gatunkami nauczycielskimi. Wtedy metamorfoza z nieogarnięcia zachodzi przed upływem pierwszego semestru w siedlisku szkolnym.
Alien pozaszkolny. Gatunek nauczyciela prosto z kosmosu. Osobniki tego gatunku pochodzą mentalnie spoza środowiska szkolnego. Często charakteryzują się pasją do swego zajęcia, które jednakże rozmija się trajektorią z rzeczywistością szkolną. Bywa i tak, że owa pasja pokrywa się merytorycznie z przedmiotami szkolnymi, szczególnie artystycznymi, komputerowymi lub sportowymi. Niestety postawa tych nauczycieli nijak ma się do potrzeb i realiów związanych z realizacją szkolnego procesu dydaktycznego. Nie należy liczyć, że zajęcia lekcyjne (nawet ciekawe, cenione przez uczniów) będą zgodne z programem nauczania. Nauczycieli tego gatunku cechuje wysoka nieprzewidywalność. Nigdy nie wiadomo, czy stoją aktualnie po jasnej, czy ciemnej stronie mocy. Są w stanie wstawić uwagę za kradzież dziecku, które wzięło kartkę bez pozwolenia nauczyciela. Albo wstawić “szóstkę” za oglądanie zdjęć, przy czym uczeń nie wie o jakie zdjęcia, gdzie i kiedy chodziło. Część z nauczycieli tego gatunku ulega metamorfozie w inne gatunki nauczycielskie. Inni natomiast wytrwale oddalają się od edukacyjnej planety, zmierzając bez wahania w kierunku czarnej dziury pośrodku galaktyki Apolla.
Alcybiades ogarnięty. Wartościowy gatunek rzadki, występujący w różnych siedliskach jedynie szkolnych jedynie sporadycznie. Nazwany na cześć słynnego bohatera książki Edmunda Niziurskiego. Charakteryzuje się wysoką motywacją wewnętrzną. Bywa, że jest zwalczany przez przedstawicieli innych gatunków nauczycielskich, jako zagrożenie dla ich pozycji. Występuje zarówno w odmianie wczesnej, dojrzałej, jak i przedemerytalnej. Bardzo odporny na każdą zmianę klimatu szkolnego. Bez względu na nie wykazuje w swoim behawiorze podejmowanie wyzwań pedagogicznych. Wie po co jest nauczycielem, co jest najważniejsze w nauczaniu i trafnie dobiera narzędzia, aby te cele zrealizować. Zdarza się, że omija pewne punkty programu nauczania, jeśli jego wiedza i doświadczenie wskazują, że dla uczniów inny obszar jest ważniejszy i warto się na nim skupić. Łatwo zbacza z wydeptanych ścieżek, jeśli słyszy cień zainteresowania ucznia jakąś tematyką związaną z przedmiotem (pamiętny “gog dryfujący” w nomenklaturze Wątłusza Pierwszego). Nauczyciel z tego gatunku nie ma złudzeń co do perspektyw pozytywnych okołoszkolnych zmian klimatycznych, Mimo to nie jest sfrustrowany, a pełen pasji i zaangażowania. Potrafi zarazić populację uczniów pasją do przedmiotu. Najczęściej jest lubiany, mimo że nie jest pobłażliwy wobec niewiedzy i złego zachowania. Jednak jego tolerancja wobec wyglądu, sposobu formułowania myśli oraz nietypowego toku myślenia jest znacznie powyżej tolerancji przez inne gatunki nauczycielskie. To właśnie przedstawiciel tego gatunku najczęściej po latach jest wspominany przez byłych uczniów, jako “nauczyciel z krwi i kości”.
